Kiedyś myśleliśmy, że zmiana klimatu to coś odległego – problem przyszłych pokoleń albo temat dla naukowców. Dziś widzimy ją tu i teraz, w podtopionych ulicach, rekordowych upałach i coraz droższych zakupach.
Przyczyny zmian klimatu
Tak, klimat Ziemi zawsze się zmieniał, bo w przeszłości występowały epoki lodowcowe i okresy znacznego ocieplenia. I to nawet zanim człowiek wynalazł ogień. Ale jest tu jedna niebywale ważna różnica – dzisiejsze zmiany zachodzą znacznie szybciej i mają zupełnie inne przyczyny niż te naturalne, więc to ludzka działalność ma największy wpływ na zmiany klimatu.
Te zmiany nie są wynikiem działania Słońca, wulkanów czy cyklicznych wahań. To efekt gwałtownej emisji gazów cieplarnianych wywołanej przez człowieka. Odkąd zaczęliśmy hurtowo palić węglem i lać ropę do milionów samochodów i maszyn, w atmosferze jest coraz więcej CO₂. Do tego dochodzą masowe wycinanie lasów, intensywna hodowla zwierząt, przemysłowa produkcja żywności i ogromne zużycie energii.
Normalnie trwałoby to tysiące lat. Jednak jako ludzkość drastycznie przyspieszyliśmy ten proces. A gdy jedna część ekosystemu się sypie, reszta też zaczyna się chwiać. Dlatego zmiana klimatu to rzeczywistość, z którą musimy się zmierzyć.
Skutki zmiany klimatu
To nie są odległe prognozy! To już się dzieje i nie musisz jechać na koniec świata, żeby doświadczyć negatywnych zmian. I choć mogą wyglądać różnie w różnych częściach świata, jedno jest pewne – dotykają nas wszystkich.
Wzrost temperatury
Kiedy średnia temperatura na Ziemi rośnie, zmienia się klimat na całym świecie.
- Zimy są coraz łagodniejsze, nie ma śniegu ani mrozów, a lata coraz gorętsze, temperatury przekraczają 40 stopni Celsjusza.
- Lodowce topnieją, fale upałów są coraz częstsze i dłuższe, a poziom mórz się podnosi.
- Spacerowanie po nagrzanych ulicach staje się nie do zniesienia, a ryzyko udarów i problemów zdrowotnych, szczególnie u osób starszych i dzieci, drastycznie wzrasta.
- Kiedy wyjdziesz w sierpniowe południe na rynek swojego miasta, także jesteś narażony!
Powodzie
Więcej ciepła w atmosferze to większa ilość pary wodnej. To przekłada się na intensywne opady. Problem potęguje zabudowa. Woda nie ma gdzie wsiąkać, bo ziemię zastąpił beton. Gwałtowne burze potrafią w kilka godzin zalać piwnice, uszkodzić drogi, zniszczyć mosty, przerwać linie kolejowe i zniszczyć połączenia energetyczne. Nierzadko ludzie tracą dach nad głową i czują, jak ich życie rozpada się w ciągu jednej fali deszczu.
Niedawno, bo w październiku 2024, region Walencji (Hiszpania) trafił na nagłówki gazet i czerwone paski w TV z powodu powodzi wywołanej tzw. „DANA”. To skrót od „izolowanej depresji na wyższym poziomie atmosfery”, czyli układu niskiego ciśnienia, który odłączył się od głównego nurtu cyrkulacji atmosferycznej. W ciągu kilkunastu godzin spadło tyle deszczu, co normalnie w rok, doprowadzając do osunięć, zamknięć dróg i zalania miast. Zginęło ponad 220 osób, tysiące musiało uciekać z domów, a region zmaga się z kosztami odbudowy infrastruktury sięgającymi miliardów euro. W marcu i w maju tego roku ponownie pojawiły się w tym regionie powodzie i intensywne opady. Ten problem nie tylko nie został rozwiązany, ale narasta.
Susze i pożary
Ale są też miejsca, w których deszczu brakuje. Susze to coraz częstszy problem – niszczą plony, obniżają dostępność wody i podnoszą ceny żywności. Wyschnięta roślinność to idealne warunki do powstawania pożarów, które rozprzestrzeniają się błyskawicznie i są trudne do opanowania.
Co roku, zwłaszcza latem, docierają do nas dramatyczne obrazy z miejsc kojarzonych raczej z wakacyjnym relaksem. Zamiast słońca i morza – filmy z ewakuacji, czarne niebo i ogień podchodzący pod plaże. Grecja, Chorwacja, Włochy płoną, a takie wydarzenia to już nie wyjątek, ale sygnał, że natura jest na skraju wytrzymałości.
Pożary niszczą nie tylko pola i lasy, ale też domy, infrastrukturę i źródła dochodu mieszkańców. Dym, który unosi się w powietrzu, jest groźny dla zdrowia, szczególnie dla dzieci, seniorów i osób z chorobami układu oddechowego, a zniszczone ekosystemy potrzebują lat, by się odbudować.
Zdrowie człowieka
Zmiany klimatu mają bezpośredni wpływ na nasze zdrowie. Więcej upałów to więcej udarów i problemów z sercem. Zmieniające się warunki sprzyjają rozprzestrzenianiu się nowych chorób i alergenów. Pojawiają się owady, które wcześniej występowały tylko w cieplejszych strefach, i to razem z chorobami, które przenoszą.
Klimat wpływa też na zdrowie psychiczne. Stres związany z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, utratą domu, długotrwałą suszą czy powodzią nie znika w ciągu kilku dni. On zostaje do końca życia. Coraz więcej osób odczuwa tzw. lęk klimatyczny. Towarzyszy im poczucie zagrożenia, bezradności i smutku związanego z postępującymi zmianami na świecie.
Niektórzy młodzi ludzie otwarcie mówią, że rezygnują z zakładania rodziny, bo nie chcą sprowadzać dzieci na świat, który nie może zapewnić im bezpieczeństwa ani godnych warunków życia. Brzmi jak katastroficzny film? Może. Ale to się dzieje naprawdę. Tu i teraz.
Czy można przeciwdziałać zmianie klimatu?
Nie trzeba od razu zmieniać całego życia. Wystarczy zacząć od prostych rzeczy – mniej jeździć autem, kupować mniej plastiku, przemyśleć zakupy. Można też działać lokalnie. Wspierać zalesianie, wybierać odpowiedzialnych producentów, głosować na tych samorządowców, którzy traktują klimat poważnie.
Jeśli każdy zrobi choć trochę, to razem możemy sporo naprawić. I warto, choćby po to, żeby nasze dzieci nie musiały pytać z żalem, dlaczego nikt nic nie zrobił.